Trening Umiejętności Społecznych (TUS), to najwcześniej i najbardziej szczegółowo opracowany przez Arnolda Goldsteina moduł Treningu Zastępowania Agresji.
Celem głównym TUS jest kształtowanie i rozwijanie umiejętności społecznych. Trening Umiejętności Społecznych stanowi komponent behawioralny – uczy, CO I JAK ROBIĆ w sytuacjach interpersonalnych, aby zachowywać się prospołecznie – być tym samym w porządku w stosunku do siebie i innych.
Nie chodzi jednak o rozwijanie jakichkolwiek umiejętności, które wpisują się w listę kompetencji, jakie są człowiekowi przydatne do funkcjonowania z innymi i z samym sobą. Chodzi o wprowadzanie konkretnych umiejętności, w określonej kolejności, traktując TUS jako proces, nie zaś jako spontaniczne lub dorywcze działanie.
Umiejętności tych jest pięćdziesiąt, i poklasyfikowane zostały przez autorów TZA w sześć grup kompetencji społecznych. Są to:
Powyższe umiejętności autorzy uznali za niezbędne do sprawnego funkcjonowania w życiu społecznym.
Zasadą jest, aby rozpoczynać pracę nad umiejętnościami społecznymi rozpoczynając od grupy pierwszej – podstawowych umiejętności społecznych, i przechodzić do następnych grup po tym, jak dziecko świadomie i intencjonalnie wykorzystuje poznane umiejętności.
I nie należy się śpieszyć. Zawsze lepiej pozostać przy grupie kompetencji społecznych, która jeszcze „kuleje”, niż gonić po to tylko, aby mieć zrealizowany plan. Nie na tym polega TUS, a i jest to zaprzeczeniem jego idei. Mniej znaczy więcej. Mniej dobrze wyćwiczonych kompetencji, daje większe możliwości samym uczestnikom, a i rokuje, że kolejne kompetencje uczestnicy zrozumieją, wyćwiczą i uznają za swoje, wprowadzając je do katalogu nowych, dobrych nawyków.
Jak już wyżej wspomniano, celem ogólnym TUS jest kształtowanie kompetencji społecznych, jednak cele jednostkowe dotyczą konkretnej kompetencji, która nie może być pozostawiona samej sobie, gdy nie zamknie cyklu TUS, którym obok doświadczenia, istotna jest refleksja poznawcza i generalizacja.
Te cele jednostkowe wyznaczają nam cele szczegółowe TUS.
Biorąc pod uwagę, że TUS jest jednocześnie narzędziem edukacyjnym, korekcyjnym i terapeutycznym, to cele szczegółowe TUS wyznaczane są z poziomu wiedzy, z poziomu umiejętności oraz z poziomu wartości.
Ponadto, realizowane zgodnie z kolejnymi grupami kompentecji społecznych, wyznaczane są z poziomu aktualnie wdrażanej kompetencji.
Uczniowie poprzez udział w zajęciach TUS m. in.:
Z poziomu wiedzy:
- zapoznają się podstawowymi umiejętnościami społecznymi
- pogłębią wiedzę z zakresu .zaawansowanych umiejętności społeczne
- poznają umiejętności emocjonalne
- poznają umiejętności alternatywne wobec agresji
- dowiedzą się jak kontrolować stres
- przyswoją sobie informacje zakresu umiejętności planowania
Każdy uczeń, z poziomu umiejętności, nauczy się zachowań i działań, które będzie stosował w konkretnych sytuacjach, między innymi:
- rozpozna sytuację, w której ma stosować odpowiednie działanie i zachowanie
- wybierze odpowiednią kompetencję adekwatną do sytuacji
- sformułuje komunikat w odpowiedni sposób do sytuacji
- nawiąże kontakt z innymi osobami w celu prowadzenia rozmowy
- posłuży się umiejętnościami, które pozwolą mu na przyłączenie się do innych
- oceni, jaki zwrot grzecznościowy zastosować w danej sytuacji
- wyliczy i uszereguje emocje, które mu towarzyszą w różnych sytuacjach społecznych
- potrafi przewidzieć sytuacje, które mogą prowadzić do nieodpowiedniego zachowania
- ulepszy i udoskonali swoje umiejętności społeczne
- wpłynie na zmianę swoich zachowań społecznych
- odnajdzie w sobie odpowiednie zasoby, aby coraz lepiej sobie radzić w sytuacjach społecznych
Z poziomu wartości (w tym przekonać i emocji), uczeń uczestniczący w TUS, między innymi:
- sam zmotywuje się do działania
- uzna poznane algorytmy zachowań społecznych za własne
- zaakceptuje swoje wady i dostrzeże zalety
- będzie chętnie i aktywnie współdziałał z innymi uczestnikami TUS
- uzyska satysfakcję z podjętych działań
- dostrzeże pozytywne strony stosowania wyuczonych zachowań społecznych
- zmieni niechętne nastawienie do sytuacji, w których wcześniej nie potrafił sobie poradzić
- podejmie z własnej inicjatywy zadania, aby sprawdzić, czy wyćwiczone algorytmy zachowań sprawdzają się poza salą treningową
- nie dopuści, by w przyszłości zachowywać się niezgodnie z akceptowanymi zasadami społecznego działania
W ramach TUS uczniowie mają szansę nie tylko na doświadczanie nowych sytuacji społecznych, ale przede wszystkim na sprawdzenie, czy to, co się w trakcie zajęć TUS zadziało, rozumieją. W trakcie zajęć dowiedzą się również, jak wykorzystać zdobyte doświadczenia w analogicznych sytuacjach, a przede wszystkim jak faktyczne wykorzystać tych umiejętności przy innych osobach i poza salą terapeutyczną. Wszystko dzięki temu, że TUS realizowany jest zgodnie z cyklem TUS.
No i przede wszystkim, w ramach TUS, wszystko czego uczyć się będą uczniowie, oparte jest o metody aktywizujące, w tym techniki TOP3-TUS.
Powyższe metody to przede wszystkim techniki behawioralne oparte na modelowaniu prawidłowego zachowania przez prowadzących oraz ćwiczenie umiejętności przez odgrywanie ról w specjalnie zaaranżowanych scenkach. Scenki bazują na doświadczeniach uczestnika i mają uczyć prawidłowych algorytmów postępowania, zwanych krokami umiejętności.
Ponadto TUS wykorzystuje się techniki poznawcze – analizowanie danej sytuacji z innej perspektywy. Uczestnik otrzymuje od trenera TUS i pozostałych członków grupy informacje zwrotne dotyczące odegranej roli. Podczas spotkań często prowadzi się dyskusję na temat potencjalnych konsekwencji zachowania prezentowanego w scence.
Ważnym elementem TUS są też samodzielne ćwiczenie nowej umiejętności w praktyce i dzielenie się doświadczeniami z prób jej zastosowania. Pozwala to na transfer świeżo nabytej umiejętności, czyli przeniesienie i generalizację nowego sposobu reagowania ze środowiska grupy treningowej na środowisko, w którym osoba trenująca funkcjonuje na co dzień.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej jak przygotować, zaplanować i przeprowadzić szkolenia TUS:
lub