Złość to jedna z sześciu podstawowych emocji. Odczuwają ją zarówno dorośli, jak i dzieci – a już zwłaszcza uczniowie. Jest częścią człowieka, przypisaną mu jakby „genetycznie”, i pojawia się odruchowo. Zasadniczo jednak, jej pojawienie się nie jest ani dobre, ani złe. Natomiast istotne jest to, jaka jest nasza reakcja na jej pojawienie się. Gdy potrafimy jej zaradzić, to nic się nie dzieje. Problem pojawia się wówczas, gdy w stanie złości nie jesteśmy w stanie kontrolować własnego zachowania – stajemy się agresywni (czy to słownie, emocjonalnie czy fizycznie) i ranimy innych, albo i siebie.
Złość informuje nas o potrzebie rozwiązania danego problemu, najlepiej z zastosowaniem umiejętności prospołecznej. Już na pierwszy sygnał pojawienia się złości trzeba postępować tak, aby nie dopuścić do eskalacji tej groźnej emocji. U uczniów złość „wybucha” dość często, uniemożliwiając racjonalne zachowanie.
Jak okiełznać złość wśród uczniów?
Nie ma jednego rozwiązania dla wszystkich osób. Każdy ma inne doświadczenia, jest na innym poziomie funkcjonalności, a więc posiada inne umiejętności – zwłaszcza w zakresie radzenia sobie ze złością. Jest jednak program, który pozwala w sposób świadomy i celowy, stopniowo, spójnie i systematycznie kształtować i rozwijać u uczniów umiejętności radzenia sobie z tego rodzaju emocją.
Z pomocą przychodzi Trening Kontroli Złości 🙂
Trening Kontroli Złości (TKZ) stanowi komponent afektywny TZA. Realizowany w szkole pomaga trenującym zrozumieć, CZEGO NIE NALEŻY ROBIĆ i co można robić w obliczu prowokacji lub w sytuacji wywołującej złość.
Połączenie TKZ z Treningiem Umiejętności Społecznych (TUS), Treningiem Komunikacji (TK) i Treningiem Empatii (TE), przynosi korzyści w postaci urozmaicenia tego pierwszego, ale przede wszystkim już od samego początku uczy alternatywnych wobec agresji form zachowania się.
TKZ uczy jak panować nad własną impulsywnością po to, aby stworzyć sobie przestrzeń na uspokojenie emocji i zastanowienie nad prospołeczną reakcją. Uczy prospołecznych, nieagresywnych sposobów radzenia sobie w sytuacjach „trudnych”. Dzięki temu zastępuje wyuczone, impulsywne reakcje.
Czego możemy się spodziewać prowadząc TKZ w szkole?
Oczekiwanym efektem finalnym Treningu Kontroli Złości jest nabycie przez uczniów umiejętności kontroli złości.
Jak realizowany jest TKZ w szkole?
Na podstawie przedstawianych zdarzeń z własnego życia uczniowie uczestniczący w TKZ uczą się behawioralnego analizowania sytuacji pod kątem identyfikowania czynników zewnętrznych wyzwalających złość, identyfikowania własnego agresywnego zachowania i potencjalnych konsekwencji takiego zachowania. Aby tego dokonać prowadzący trening realizuje w odpowiedniej kolejności sześć kroków (sekwencji) TZK.
Prezentowany moduł służy także nauce rozpoznawania reakcji fizjologicznych, doznań płynących z ciała, które pozwalają na zidentyfikowanie złości. W trakcie zajęć uczestnicy zaznajamiają się z podstawowymi technikami relaksacyjnymi (reduktorami). Uczą się także dostrzegania myśli automatycznych związanych ze złością, dyskusji z nimi i tworzenia monitów, czyli myśli alternatywnych („Dam radę”, „Wyluzuj”, „Nie dam się sprowokować”). Wszystko to służy zmniejszaniu poziomu pobudzenia i modyfikacji myślenia, a tym samym – reinterpretowaniu doświadczanej sytuacji.
Główną metodą, jaka wykorzystywana jest w TKZ to Skillstreaming.
W trakcie treningu TKZ wykorzystuje się, podobnie jak w TUS, procedury modelowania, odgrywania ról i praktykowania nowej umiejętności w życiu codziennym. Dodatkowo trenujący uczniowie ćwiczą monitorowanie własnych postępów w opanowywaniu złości oraz nagradzanie samych siebie przez przyjemne aktywności czy generowanie nagradzających myśli automatycznych – „Poradziłem sobie”, „Jestem super”.
Informacja zwrotna, to kolejna, bardzo istotna część TKZ, która służy ocenie skuteczności zachowania, ale także korekcie błędów, by zachowanie byłoby jak najbardziej efektywne. Informacja powinna być dostarczona przez trenera, ale mogą ją podać i inni uczestnicy zajęć. Zwłaszcza jednak informacja zwrotna kierowana przez rówieśników ma szczególne znaczenie dla dzieci, które bywają odrzucane przez grupę, kiedy pozytywne zwroty płyną właśnie od nich – wzmacnia to poczucie własnej wartości ucznia dużo bardziej niż w przypadku informacji płynącej od trenera i ma bezpośredni wpływ na zwiększenie liczby zachowań prospołecznych prezentowanych poza zajęciami.
Na koniec uczniowie wykonują transfer umiejętności (generalizację), czyli przenoszą nabyte umiejętności poza salę treningową do „realnego świata”. Jest to najważniejszy, ale i najtrudniejszy element Treningu Kontroli Złości. Etap ten polega na używaniu nabytych umiejętności w naturalnym środowisku oraz podczas zajęć terenowych.
Ponadto, ważnym elementem modułu jest nauka identyfikacji błędów poznawczych, przez które uczeń – ze względu na błędną interpretację sytuacji – szybciej reaguje gniewem.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej jak przygotować, zaplanować i przeprowadzić szkolenia TKZ: